Jest w naszych okolicach wiele małych miejscowości, takich jak Wilczeniec, Dzięcioły, Stryjki czy Ołdaki. Jak i kiedy powstały te wioski? Kto je zamieszkiwał?
Wspomniane miejscowości istniały już w XVIII wieku. Tak wynika z akt kościoła w Postoliskach, które wymieniają urodzenia, zgony i akty ślubów parafian m.in. z Kątów Stryjek i Kątów Ołdaków. Wiadomo też, że pierwotna nazwa Wilczeńca to Kąty Chrześnieńskie. Co oznacza nazwa Kąty? Według „Słownika Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” kąty to osady zakładane wśród lasów celem zużycia takowych przez wyrabianie potażu, szkła, smoły, klepek itp. Z czasem pierwszy człon nazwy – Kąty – zanikł, a został tylko drugi, czyli: Ołdaki, Kury, Dzięcioły, który z kolei pochodził od nazwisk chłopów zamieszkujących daną osadę.
KARCZMA PRZY TRAKCIE
Na początku XIX wieku na ziemiach polskich powstawały gminy. Tereny na wschód od Tłuszcza wchodziły w skład gminy Międzyleś. W 1827 roku w Wilczeńcu były dwa domy i 16 mieszkańców, w Dzięciołach pięć domów i 35 mieszkańców, w Balcerach 35 siedzib, które zamieszkiwało 233 osoby, w Stryjkach sześć domów i 57 mieszkańców. Miejscowości te były częścią majątku Chrzęsne. Natomiast wsie Rudniki, Franciszkowo, Pawłowo, Grabowo, Paluchy, Kobiel i Borucza należały do folwarku Międzyleś „B”. W 1840 roku właściciel dóbr jadowskich i sulejowskich, hrabia Andrzej Zamoyski, kupił część majątku Chrzęsne. Tym samym w jego dobrach znalazły się wsie Ołdaki, Kury, Balcery, Wymysły, Wilczoch i Łubia. Na mapie kwatermistrzowskiej Królestwa Polskiego z 1839 roku przy tzw. trakcie napoleońskim w okolicy dzisiejszego ronda Napoleona w Kurach, zaznaczona jest karczma Baraniec.
Po powstaniu styczniowym w 1864 roku władze carskie przeprowadziły uwłaszczenie chłopów. Od tej pory nie musieli oni odrabiać pańszczyzny, płacić czynszu, dostali również ziemię na własność. Teren folwarku w Chrzęsnem, choć zmniejszony, nadal jednak wyróżniał się spośród innych majątków w okolicy. W 1872 r. od dóbr międzyleskich oddzielił się folwark w Rudnikach. Również w III ćwierci XIX wieku powstał między wioskami Stryjki i Ołdaki folwark Ulasek – wydzielony z Chrzęsnego. Pod koniec XIX wieku omawiane tereny nadal wchodziły w skład gminy Międzyleś. Na obszarze tej jednostki była wtedy tylko jedna szkoła – w Postoliskach, dlatego powszechnym zjawiskiem był analfabetyzm.
NOWA GMINA
W czasie I wojny światowej przy gminie Międzyleś powołano strażników, których celem było pilnowanie porządku, dlatego byli oni uzbrojeni w szable. Jeden ze strażników – Józef Kostrzewa z Postolisk – został zamordowany w czasie pełnienia obowiązków w Stryjkach. Jeszcze w czasie wojny, w 1916 roku, generał Hans Hartwig von Beseler, gubernator okupowanego Królestwa Polskiego, z części gmin Międzyleś i Klembów utworzył nową gminę w Tłuszczu. W czasie dwudziestolecia międzywojennego w gminie Tłuszcz istniały już szkoły m.in. w Ołdakach i Wymysłach, a na terenie gminy Międzyleś m.in. w Rudnikach, Franciszkowie, Jaźwiu, Białkach. Ostatnim przedwojennym wójtem Tłuszcza był Jan Marszał ze Stryjek. Była to postać znacząca i znana w lokalnej polityce, działał w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej „Rolnik”. Ze Stryjek pochodził także Stanisław Marszał herbu Mora (1875 -1962), burmistrz Radzymina w latach 1918 – 1946 (z przerwą podczas II wojny światowej), organizator obrony miasta w 1920 i 1939 roku.
TRUDNY CZAS WOJNY
Po wybuchu II wojny światowej w okolicach podtłuszczańskich szybko zaczął powstawać ruch oporu. Do Organizacji Wojskowej Wilki wciągnięci zostali m.in. Stanisław Giełżycki – nauczyciel ze wsi Białki i Mieczysław Reda – dowódca drużyny w tej samej miejscowości. Kolejną ważną organizacją na terenie Tłuszcza była Komenda Obrońców Polski. Pionierem tej organizacji na omawianym terenie był Feliks Kiełczewski „Kmita” – nauczyciel ze wsi Ołdaki. W Stryjkach powstała większa komórka Polski Niepodległej. Większość tych organizacji zjednoczyła się potem z Armią Krajową. Członkami drużyny dywersyjnej Ośrodka AK Tłuszcz byli m.in. kpr. Kazimierz Sasin „Bełdowski”, Bronisław Dzięcioł „Konar”, Władysław Marszał, Wacław Siennicki „Wicher”. W Ulasku mieszkał zastępca dowódcy Ośrodka AK ppor. Jan Estkowski „Szczapa”. W czasie akcji „Burza” w lipcu i sierpniu 1944 roku kolejno w Chrzęsnem (gajówka), Ulasku i na Malcowiźnie swój sztab miał ppłk Kazimierz Suski „Rewera”.
KRWAWE GODY
Wielu mieszkańców miejscowości na wschód od Tłuszcza zostało zamordowanych podczas okupacji. Przykładem bestialstwa niemieckich oprawców jest wydarzenie, które miało miejsce we wsi Kury w marcu 1943 roku. Wtedy to żandarmi z Tłuszcza przyjechali po Stanisława i Józefa Jędrasików, którzy nie stawili się na roboty do Niemiec. Znany ze swego okrucieństwa żandarm Stein zastrzelił ich w pobliżu domu. Okoliczna ludność bawiła się wtedy na weselu u jednego z gospodarzy. Niemcy spędzili chłopów z uroczystości i nakazali rozebrać budynki pozostałe po zamordowanych. W dniach od 10 do 19 sierpnia 1944 roku trwały walki między Niemcami (m.in. 5 dywizja pancerna SS Wiking) a wojskami radzieckimi w rejonie Sulejowa, Grabowa, Łysobyk, Miąsego i Jasienicy. W czasie przechodzenia frontu wiele osób zostało zastrzelonych przez Niemców i Ukraińców, a większość wiosek doszczętnie zniszczonych…
Komentarze do artykułów: